بایگانی دسته: نوشته ها

جایگاه بیومکانیک در مرجعیت علمی دانشگاه ایران

مرجعیت علمی به تعیین نقاط قوت دانشگاه ها می پردازد تا هر دانشگاه با نگاهی راهبردی به اولویت های توسعه علمی کشور بر روی مزیت های رقابتی خود تمرکز پیدا کند.

کلان پروژه مرجعیت علمی دانشگاه های علوم پزشکی، به مرکز ملی تحقیقات راهبردی آموزش پزشکی (نصر) سپرده شده است که در آن کشور به ده منطقه آمایشی تقسیم شده و در هر منطقه دانشگاه ها ارزیابی می شوند.

پیش نویس نتیجه این ارزیابی ها در سایت مرکز نصر منتشر شده است که برای هر دانشگاه می توان آنرا دانلود کرد.

در این نوشته به فایل مربوط به مرجعیت در دانشگاه علوم پزشکی ایران (کلان منطقه آمایشی ده) می پردازیم (PDF) که در آذرماه ۱۳۹۹ اطلاع رسانی شده است.

در ابتدای گزارش وضعیت آماری اساتید و دانشجویان دانشگاه در جداول آمده است و با معیارهای موجود، دانشگاه ایران به عنوان “دانشگاه بزرگ” دسته بندی شده است.

 

جایگاه بیومکانیک:

در جدول و نمودار رنگی صفحه ۱۱ این گزارش آمده است که بین ۷۳ رشته در دانشگاه، رشته بیومکانیک از لحاظ توان علمی و توان رقابتی، بیشترین امتیاز را دارد و این امتیاز سطح مزیت رقابتی “قوی” دارد (ص۱۹) و “همراستا” با الویت های ملی است (ص۲۲). البته خود رشته بیومکانیک در کشور زمینه ضعیفی دارد چرا که نوپا است (ص۲۷). در نهایت در فهرست اولویت های رشته ها برای تمایز رسالت دانشگاه، رشته بیومکانیک در رتبه ۶ از مناسبترین رشته ها است (ص۳۱). لذا در فهرست ده گانه توصیه سیاستی نصر برای تمایز رسالت آکادمیک دردانشگاه ایران، رشته بیومکانیک توصیه شده است (ص۳۳).

 

 

تحلیل:

اینکه رشته بیومکانیک بین رشته های با سابقه زیاد به عنوان مزیت رقابتی دانشگاه محسوب شده است نشان می دهد که رشته های با سابقه در همه دانشگاه ها قوی هستند و لذا مزیت رقابتی محسوب نمی شوند. بنابراین دانشگاه ها در راستای حرکت به سوی دانشگاه نسل سه و احراز مزیت رقابتی باید به سمت رشته های نوین که کمتر در دانشگاه های دیگر به آن بها داده می شود، بروند و همکاری های بین رشته ای بیشتر شکل گیرد. اگر دانشگاه ها روی مزایای رقابتی خود سرمایه گذاری کنند، جهش علمی دانشگاه سریعتر محقق می شود.

 

 

این برای من موجب افتخار است که به سهم خود توانسته ام در مرجعیت علمی دانشگاه اثرگذار باشم.

برخی لینکهای مفید نصر: کتابهای نصر، ویدئوهای نصر.

 

برشی به مدت ۱ دقیقه و نیم از ارائه دکتر یزدانی را در کلیپ زیر ببینید. این برش از دقیقه ۲۲:۳۶ از ویدئوی آموزشی شماره ۱۴ با عنوان “شاخص مزیت رقابتی علمی گروه ها و دپارتمان های علمی” است که در این لینک به همراه اسلایدهای مربوط در دسترس است.

 

اعداد ترجیحی

اگر در کاری نیاز شد تا اندازه ای را خودتان انتخاب کنید که استاندارد خاصی ندارد، مانند انتخاب اندازه یک جعبه برای کاری دلخواه یا طول یک قطعه طناب یا …. بهتر است عددی که انتخاب می کنید، از جداول و قوانین ترجیحی تبعیت کند.

به عنوان مثال: اگر قرار باشد دو تا سوراخ روی دیوار ایجاد کنید که باید فاصله ای بین ۳۲ تا ۵۵ میلیمتر داشته باشند، بهتر است عدد ۴۰ میلیمتر را انتخاب کنید چون مضربی از ۴ است و ۴ در سری R5 قرار دارد (جدول ۱)

سال ۱۳۷۸ گزارشی تهیه کردم که در آن جداول ابعاد و اندازه های مناسب را گردآوری کرده بودم. با توجه به اینکه این موضوع مهم و جالبی است، بر آن شدم که بخش از آن گزارش را ویرایش و به اشتراک بگذارم.

اگر با اندازه های قطعات استاندارد (مانند پیچ و پین و …) مواجه باشیم، باید از استاندارد تبعیت کنیم. در غیر این صورت باز هم بهتر است کاملاً اختیاری عمل نکنیم و اندازه ها را طبق اصولی که استاندارد DIN323  پیشنهاد داده انتخاب کنیم.

 

سری پایه:

اعداد مناسب اعدادی هستند که ترجیحاً برای نمایش کمیّتهای غیر استاندارد استفاده می شوند. این اعداد مقادیر گرد شده تصاعد هندسی هستند که شامل توانهای ۱۰ یعنی ۱ و ۱۰ و ۱۰۰ و ۰.۱ هستند.

مشخصه این سری با حرف R (اول نام مخترع این سری: Renard) شروع می شود و عدد بعد از آن نیشان دهنده تعداد تقسیمات در هر بازه ده تائی است.

مثلاً اعداد سری R5 به صورت زیر است:

اگر به تقسیمات کوچکتری نیاز باشد، می توان از سری های R10 ، R20 و R40 نیز استفاده کرد.

جدول ۱ اعداد مناسب بین ۱ و ۱۰ را نشان می دهد. اعداد کوچکتر یا بزرگتر با ضرب کردن در مضارب ۱۰ بدست می آید.

سری اعداد گرد شده:

شامل اعداد سری پایه و گرد شده آنها است که با R  و R نشان داده می شود (جدول ۱). استفاده از اعداد گرد شده فقط در مواقع لزوم بلامانع است. بنابراین اولویت استفاده از این سریها به ترتیب R ،R  و سپس R است.

 

جدول ۱

least rounded
R5 R10 R20 R40 R80 add’l
۱.۰۰ ۱.۰۰ ۱.۰۰ ۱.۰۰ ۱.۰۳
۱.۰۶ ۱.۰۹
۱.۱۲ ۱.۱۲ ۱.۱۵
۱.۱۸ ۱.۲۲
۱.۲۵ ۱.۲۵ ۱.۲۵ ۱.۲۸
۱.۳۲ ۱.۳۶
۱.۴۰ ۱.۴۰ ۱.۴۵
۱.۵۰ ۱.۵۵
۱.۶۰ ۱.۶۰ ۱.۶۰ ۱.۶۰ ۱.۶۵
۱.۷۰ ۱.۷۵
۱.۸۰ ۱.۸۰ ۱.۸۵
۱.۹۰ ۱.۹۵
۲.۰۰ ۲.۰۰ ۲.۰۰ ۲.۰۶
۲.۱۲ ۲.۱۸
۲.۲۴ ۲.۲۴ ۲.۳۰
۲.۳۶ ۲.۴۳
۲.۵۰ ۲.۵۰ ۲.۵۰ ۲.۵۰ ۲.۵۸
۲.۶۵ ۲.۷۲
۲.۸۰ ۲.۸۰ ۲.۹۰
۳.۰۰ ۳.۰۷
۳.۱۵ ۳.۱۵ ۳.۱۵ ۳.۲۵
۳.۳۵ ۳.۴۵
۳.۵۵ ۳.۵۵ ۳.۶۵
۳.۷۵ ۳.۸۷
۴.۰۰ ۴.۰۰ ۴.۰۰ ۴.۰۰ ۴.۱۲
۴.۲۵ ۴.۳۷
۴.۵۰ ۴.۵۰ ۴.۶۲
۴.۷۵ ۴.۸۷
۵.۰۰ ۵.۰۰ ۵.۰۰ ۵.۱۵
۵.۳۰ ۵.۴۵
۵.۶۰ ۵.۶۰ ۵.۷۵
۶.۰۰ ۶.۱۵
۶.۳۰ ۶.۳۰ ۶.۳۰ ۶.۳۰ ۶.۵۰
۶.۷۰ ۶.۹۰
۷.۱۰ ۷.۱۰ ۷.۳۰
۷.۵۰ ۷.۷۵
۸.۰۰ ۸.۰۰ ۸.۰۰ ۸.۲۵
۸.۵۰ ۸.۷۵
۹.۰۰ ۹.۰۰ ۹.۲۵
۹.۵۰ ۹.۷۵
۱۰.۰ ۱۰.۰ ۱۰.۰ ۱۰.۰
medium rounded
R′۱۰ R′۲۰ R′۴۰
۱.۰۰ ۱.۰۰ ۱.۰۰
۱.۰۵
۱.۱۰ ۱.۱۰
۱.۲۰
۱.۲۵ ۱.۲۵ ۱.۲۵
۱.۳۰
۱.۴۰ ۱.۴۰
۱.۵۰
۱.۶۰ ۱.۶۰ ۱.۶۰
۱.۷۰
۱.۸۰ ۱.۸۰
۱.۹۰
۲.۰۰ ۲.۰۰ ۲.۰۰
۲.۱۰
۲.۲۰ ۲.۲۰
۲.۴۰
۲.۵۰ ۲.۵۰ ۲.۵۰
۲.۶۰
۲.۸۰ ۲.۸۰
۳.۰۰
۳.۲۰ ۳.۲۰ ۳.۲۰
۳.۴۰
۳.۶۰ ۳.۶۰
۳.۸۰
۴.۰۰ ۴.۰۰ ۴.۰۰
۴.۲۰
۴.۵۰ ۴.۵۰
۴.۸۰
۵.۰۰ ۵.۰۰ ۵.۰۰
۵.۳۰
۵.۶۰ ۵.۶۰
۶.۰۰
۶.۳۰ ۶.۳۰ ۶.۳۰
۶.۷۰
۷.۱۰ ۷.۱۰
۷.۵۰
۸.۰۰ ۸.۰۰ ۸.۰۰
۸.۵۰
۹.۰۰ ۹.۰۰
۹.۵۰
۱۰.۰ ۱۰.۰ ۱۰.۰
most rounded
R″۵ R″۱۰ R″۲۰
۱.۰ ۱.۰ ۱.۰
۱.۱
۱.۲ ۱.۲
۱.۴
۱.۵ ۱.۵ ۱.۶
۱.۸
۲.۰ ۲.۰
۲.۲
۲.۵ ۲.۵ ۲.۵
۲.۸
۳.۰ ۳.۰
۳.۵
۴.۰ ۴.۰ ۴.۰
۴.۵
۵.۰ ۵.۰
۵.۵
۶.۰ ۶.۰ ۶.۰
۷.۰
۸.۰ ۸.۰
۹.۰
۱۰ ۱۰ ۱۰

 

 

جدول ۲ نیز کسرهای متداول اینچی و اندازه های میلیمتری را نشان می دهد:

مراجع:

  1. مقاله اعداد ترجیحی در ویکی پدیا
  2. جداول اعداد رنارد

قضاوت بکنیم یا نکنیم؟

حتماً خیلی شنیده اید که نباید دیگران را قضاوت کنیم؟ به نظر شما قضاوت کار بدی است؟ چه کسانی این نظر را دارند؟ آیا شما قضاوت می کنید؟

واقعیت این است که قضاوت محصول تفکر است که از خصوصیات انسان و وجه تمایز او با سایر موجودات است. ما هر روز قضاوت می کنیم و به آن احتیاج داریم. اینکه کدام رستوران برویم یا دیگر نرویم، اینکه شما این متن را می خوانید، قضاوت کرده اید که خوب است وقت خود را صرف آن بکنید، اینکه فلان وبینار را شرکت کنید، فلان کتاب را بخوانید و … حتی کسانی که می گویند ” نباید دیگران را قضاوت کنیم”، آیا خود این یک قضاوت نیست؟

به نظرم نباید خود قضاوت را نفی کنیم. بلکه باید درست قضاوت کردن را ترویج کنیم و خود آنرا یاد بگیریم. شیوه ی قضاوت کردن را کمتر به ما یاد داده اند. شیوه قضاوت کردن را تفکر انتقادی می نامند که ما حتی نام آن را درست نمی دانیم (معرفی کتاب تفکر انتقادی).

چه کسانی تشویق می کنند که دیگران را قضاوت نکنیم؟ عمدتاً سلبریتی هایی که از فضولی دیگران در زندگی خصوصیشان ناراحت هستند. اینها فضولی را با قضاوت کردن اشتباه می گیرند و در یک ژست روانشناسانه به دیگران توصیه می کنند که قضاوت نکنند. مثلاً در اوج زمانی که مردم در موضوع طلاق و ازدواج مجدد این فرد در شبکه های مجازی خیلی وقت گذاشتند(!) ایشان توصیه کردند که اصلاً نباید قضاوت کرد. حتی حدیثی را نقل می کند و با اطمینان از آن به نفع رأی خود استفاده می کند که اگر دقت کنید ارتباطی با موضوع ندارد (به عنوان نمونه این ویدئو را ببینید – البته خیلی ها مانند ایشان فکر می کنند).

یا کلیپ هایی پخش می شود که به مخاطب موضوعی را القاء می کند اما در انتها نتیجه عکس آن معلوم می شود. بعد نتیجه گرفته می شود که نباید قضاوت کرد. در حالیکه فیلم  طوری کارگردانی شده که مخاطب به این اشتباه بیفتد.

به هر حال بجای سرکوب این موضوع باید فرهنگ و درک آنرا پیدا کنیم. خوشبختانه این مهارت آموختنی است و با فراگیری مهارت تفکر انتقادی (که ربطی به انتقاد کردن ندارد!) به عنوان یکی از مهارتهای زندگی درست می شود. فقط باید همت کنیم و صورت مسأله را پاک نکنیم.

اگر علاقمندید در مورد معیارهای درست فکری بیشتر بدانید، کانال تفکر انتقادی مطالب بسیار مفیدی دارد.

نوشتن القاب روی جلد کتاب

مقایسه صحیح با نمونه های موفق در مجامع علمی می تواند راهنمای خوبی برای ما در دانشگاه باشد. می دانیم که هر جامعه ای تفاوت های فرهنگی خود را دارد، اما اجتماع علمی کمتر باید چنین باشد. زیرا همه در یک فضای مشخص و با اصول مشترک تحقیق می کنند و نتایج خود را منتشر می کنند. گویی در اجتماع علمی یک وحدت رویه هست.
اما چرا ما با بقیه متفاوت هستیم؟ شاید خوب فکر نکرده ایم، شاید …

گاهی متفاوت بودن وجهه خوبی ندارد و علامت بدی است.
یکی از تفاوت های ما این است که نشریات علمی پژوهشی ما بجای اینکه توسط انجمن های علمی چاپ شود، توسط دانشگاه چاپ می شود که در دنیا بی نظیر است! می دانیم چه مشکلاتی به همراه دارد و چقدر به ضرر علم کشور تمام می شود. اما زمان می برد تا به مسیر صحیح هدایت شود.

تفاوت دیگر که دکتر منصوری هم در یکی از سخنرانی‌هایشان اشاره کرده بودند این است که وقتی کتابی ترجمه می کنیم، یا گردآوری و یا به ندرت تألیف، نام پدیدآورنده را همراه با نام مدرک (مانند دکتر…) و وابستگی سازمانی (مانند عضو هیئت علمی ….) روی جلد می نویسیم! حتی اگر دانشجویی در مقطع ارشد به ما کمک کرده و حالا دانشجوی دکتری شده، روی جلد زیر اسم ایشان می نویسیم “دانشجوی مقطع دکتری …”. به راستی چرا؟ آیا کتاب خارجی می شناسید که چنین باشد؟ حتی مراجع کاملاً تألیفی هم این کار را نمی کنند. چرا متفاوت هستیم؟ شاید کسی به ما راه صحیح را نشان نداده و بعضاً تشویق هم کرده یا ما کم توجهیم. به هر حال الآن من به شما گفتم! قصد من از این نوشته این است که در همه شئون (حداقل علمی خود) فکر کنیم.

در کتابی که سال ۹۶ با کمک جمعی از همکاران هیئت علمی و دانشجویان نوشتیم، این نکته را رعایت کردم. حس خوبی داشت. اتفاق بدی هم نیفتاد. در این کتاب مانند نمونه های طبیعی (!) بین المللی، در کل کتاب و حتی روی جلد از لفظ “دکتر” برای اسامی استفاده نشده است. به همین سادگی. به این امید که فرهنگ سازی شود.

بخشی از ابتدای کتاب قابل دانلود است که شامل جلد، معرفی نویسندگان، پیش گفتار و فهرست است. لینک دانلود در این نوشته است.

خوشبختانه در ادامه این روند، دیگر فرهیختگان فهیم هم این الگو را ادامه دادند. در کتابی که شهریور ۱۴۰۱ توسط آقای محسن آذر به چاپ رسیده نیز این موارد رعایت شده است (معرفی این کتاب).

تصویر انیشتین

مرگ از نظر انیشتین

چندی پیش که در کلاس سیستمهای غیر خطی در ماهیت زمان بحث می کردم مطلبی را از اینشتین نقل کردم که منبع آن را فراموش کرده بودم. به یمن این ایام کرونا که کتاب ناتمامیت را خواندم و همزمان با متن اصلی تطبیق می دادم (!) به عبارت اصلی برخورد کردم که البته در کتب دیگری هم نقل شده است. ترجمه خودم و متن اصلی را برای شما می آورم. مرگ از دیدگاه کسی که در مفهوم زمان غرق شده می تواند جالب باشد:

اینشتین که خود بخاطر بیماری منتظر مرگ بود، با این تعبیر از نظریه نسبیت که هیچ “حال” مطلقی وجود ندارد که در امتداد یک روند بی پایان جریان یابد، با این تصور از عینیت فیزیکی بی زمان به آرامش رسیده بود. اینشتین در نامه تسلیتی به خانواده دوست و همکار قدیمی اش نوشت: “در ترک این دنیای عجیب، او بار دیگر، با فاصله کوتاهی از من پیشی گرفته است. این [مرگ] هیچ معنایی ندارد. برای مایی که به فیزیک باور داریم. این تمایز بین گذشته و حال و آینده تنها یک توهم است، البته یک توهم همیشگی.”

 

منابع:

ناتمامیت: اثبات و پارادوکس کُرت گودل. نوشته ربکا گلدستین، ترجمه رضا امیر رحیمی، انتشارات نیلوفر.

Goldstein, R., Incompleteness: The Proof and Paradox of Kurt Gödel (Great Discoveries). 2006: WW Norton & Company.

 

متن اصلی این پاراگراف:

Understanding relativity theory to imply that there is no absolute now flowing along on a relentless tide of temporality, Einstein, living “under the sword of Damocles,” seemed to take comfort in his vision of tenseless physical objectivity. In a condolence letter to the widow of Michele Besso, his longtime friend and fellow physicist, Einstein wrote: “In quitting this strange world he has once again preceded me by just a little. That doesn’t mean anything. For us convinced physicists the distinction between past, present, and future is only an illusion, albeit a persistent one.”

نکات مهم در ثبت اختراع

این نوشته راهنمای جامعی برای ثبت اختراع نیست، بلکه موارد مهمی که به ذهنم می رسد با شما درمیان می گذارم. برای اطلاعات بیشتر به منابع و کارگاه های آموزشی در این زمینه باید رجوع کرد. از مشاور حقوقی مستقر در مرکز رشد و کارشناسان دفتر مالکیت فکری دانشگاه می توانید راهنمایی های لازم رادریافت نمایید.

لینکهای مفید برای کسب اطلاعات بیشتر

اگر ایده شما دارای سه شرط: نو بودن، دارای گام ابتکاری و قابلیت اجرا باشد و اینکه قصد داشته باشید از آن انتفاع تجاری داشته باشید، می توانید آنرا ثبت کنید. گاهی ممکن است برای جلوه بیشتر رزومه کاری خود این کار را بکنید. برای دانشجویان و برای کسب تجربه خوب است اما نباید یک روند بشود. یعنی افرادی که فقط اختراع می کنند و تعداد زیادی اختراع ثبت شده دارند، جای سئوال است. البته همین فرد اگر برنامه کسب و کار مشخصی برای تعدد ثبت اختراع داشته باشد نیز معقول است. ثبت اختراع در نهایت باید به فروش امتیاز آن یا ساخت و نوآوری و تجاری سازی منجر شود.

قبل از ثبت باید به موتورهای جستجوی مخصوص این کار مراجعه کنید تا مطمئن شوید کارهای دیگران در این زمینه چه بوده است. در نوشتن اظهارنامه نیز باید با ذکر شماره اختراع، به کار دیگران ارجاع دهید.

گواهی امضا: به موازات تکمیل فرم اظهارنامه که از سایت می گیرید، نیاز است در مرکز مالکیت فکری سازمان اکانت داشته باشید. اگر ندارید ثبت نام متقاضی جدید را بزنید و مدارک را ارسال نمایی. بعد یک فرم به شما می دهد که باید بروید دفتر ثبت احوال نزدیک خودتان گواهی امضا بدهید و کد بگیرید و وارد سایت کنید تا اکانت شما نهایی شود. شماره آی دی که به شما می دهد در ثبت های آتی مورد استفاده قرار می گیرد.

حق ثبت (پتنت) فقط یک حق است. یعنی مانع کپی دیگران از کار شما نمی شود (infringement). بلکه اگر شما به موردی برخورد کردید که به گونه ای به حق شما تجاوز شده بود، باید شکایت کنید و در دادگاه، حق ثبت شما به عنوان مدرک مثبِت به نفع شما استفاده می شود.

بعد از ثبت، می توانید ایده خود را بدون نگرانی با دیگران درمیان بگذارید.

ثبت اختراع، مالیکت فکری محسوب می شود که معادلی برای کلمه IP: Intellectual Property است. از کلمه “مالکیت معنوی” اجتناب کنید.

در مورد مالک و مخترع: نام افرادی که در اظهارنامه ثبت می شوند، دو دسته هستند: مالکان و مخترعین. مخترعین افرادی هستند که در مفهوم اولیه و ابداع بطور ذهنی مشارکت داشته اند. مالکین افرادی حقیقی یا حقوقی هستند که طبق درصد های اظهار شده، مالک امتیاز ثبت اختراع هستند. مالک می تواند حقوقی هم باشد مانند دانشگاه یا سازمانی که مخترع برای آن کار می کند. ممکن است نام برخی افراد در لیست مخترعین باشد اما در لیست مالکین نباشند و یا همه مخترعین مالک هم باشند و یا ترکیبی از اینها. باید توجه داشت که مالکیت به معنای مالکیت در امتیاز حق ثبت اختراع است و نه همه موارد از جمله تولید و سرمایه و غیره… مراحل تولید و تجاری سازی یک اختراع جداگانه بر اساس قراردادهایی که بعداً بین مجری، پیمانکاران بسته می شود اجرا می شود و درصد سهم مالی هریک از تولید در آن قرارداده ها توافق می شود.
به عبارتی دیگر، مالکیت به مالکین مجوز تولید نمی دهد و برای تولید برخی اختراعات نیاز به مجوزهای لازم است. هر چند تهیه مقاله علمی از اختراع مانعی ندارد.

 

موارد زیر را از “ابلاغیه اخطار رفع نقص” یکی از اختراعات داوری شده اقتباس کرده ام با همان انشای سازمان ثبت:

 

نکاتی در نگارش شرح و توصیف

توضیحات موجود در شرح و توصیف نباید بسیار کوتاه و مختصر باشد همچنین شرح و توصیف باید به طور دقیق با توجه به نقشه ها، دستگاه را نیز تشریح نماید.

در شرح وضعیت دانش پیشین سوابق تمام اختراعات مرتبط موجود در دنیا گزارش شود و سپس نوآوری اظهارنامه نسبت موارد گذشته بیان شود

تذکر: اختراعات با شماره پتنت گزارش شوند

 

نکاتی در نگارش ادعانامه

در ادعا نامه، موارد مورد ادعا در اختراع به ترتیب و به صراحت و با شماره گزاری بیان شود و از توضیحات اضافی خودداری شود.

مزایای حاصل از اختراع به عنوان ادعا در ادعانامه ذکر نمی شود بلکه موارد نوآوری و تکنیک ها به عنوان ادعا ذکر می شوند.

ادعاهای که برای ویژگی های نوآورانه دستگاه وجود دارد در ادعانامه بیان شود.

در شرح و توصیف و ادعانامه تمام اسامی اشخاص مانند اسم مخترع … و توضیحات بی ارتباط با موضوع سند از متن فایل حذف شود.

 

نکاتی در تهیه نقشه فنی

نقشه فنی باید توسط نرم افزار ترسیم شود و شامل تمام جزئیات فنی باشد و به صورت ۲ بعدی تهیه شود و با شماره گذاری تمام قطعات تهیه شود.

 

۱- در یک روی صفحه کاغذ A4 کشیده و حداکثر حاشیه اوراق: از بالا ۲/۵، از چپ ۱/۵، از راست ۲/۵ و از پایین ۱ سانتیمتر باشد؛ ۲- وضوح و شفافیت نقشه ها بالا باشد ۳- تمام عناصر نقشه یا نمودار دارای مقیاس یکسان باشد ۵- اعداد و نشانه ها به طور روشن ذکر شود ۶- هیچ توضیحی نباید روی نقشه ها وجود داشته باشد.

نقشه ها بدون رنگ بوده و تنها خطوط و مرزهای قطعه مشخص باشد.

تنها یک فایل نقشه شامل نقشه تمام قطعات و شماره گذاری آنها و نقشه مونتاژی دستگاه ارائه شود.

تمام اسامی اشخاص مانند اسم مخترع … و توضیحات بی ارتباط با موضوع سند از متن فایل حذف شود

 

تذکر: اگر موضوع مورد ادعای اختراع یک فرآیند یا الگوریتم صنعتی باشد مراحل فرآیند را به صورت بلوک دیاگرام به عنوان نقشه ارائه دهید و اگر موضوع مورد ادعای اختراع سنتز شیمیایی باشد فرمولاسیون (ترکیبات با ذکر نسبت مواد ترکیبی) را به عنوان نقشه ارائه دهید.

تدریس به روش کلاس وارونه

روش تدریس کلاس وارونه یا معکوس (Flipped Classroom / Inverted Classroom) به طور کلی کلاس‌های “استاد محور سنتی” را به کلاس های “مدرن یادگیرنده محور” تبدیل کرده تا دانشجو درک مفهومی و عمیق‌تری از مبحث درسی داشته باشند و با استفاده از مباحثات درون گروهی سعی می‌کند از یادگیری گروهی به یادگیری فردی برسد.

اگر در کلاس‌های سنتی استاد نقش یک سخنران و آموزگار را داشته است، در این روش باید نقش یک تسهیل کننده و نظم دهنده فرآیند یادگیری را ایفا نماید که سختی کار تعلیم دهنده در روش تدریس وارونه بسیار بیشتر از روش تدریس سنتی است.

بر خلاف کلاس های سنتی آموزش اولیه در خانه با استفاده از ویدیوهای آموزشی آنلاین و همچنین برعکس روش سنتی تکالیف، حل تمرین و رفع اشکال بجای کار در منزل، در کلاس صورت می‌گیرد.

در مهرماه ۱۳۹۷ تجربه پیاده سازی آزمایشی این روش را داشتم که نتایج خوبی در برداشت. گزارش این تجربه به همراه تصاویری از کلاس را در این فایل (PDF) با شما به اشتراک می گذارم.

از مهر ۱۴۰۱ که بعد از همه گیری کرونا، امکان مجدد کلاس های حضوری فراهم شد، این روش را با بکارگیری تجربیات بیشتری در کلاس های کارشناسی پیاده می کنم.

اطلاعات بیشتری در مورد همایش ها، راه کارها، استاندارد ها و … در سایت برنامه جهانی یادگیری وارونه (FLGI) برای علاقمندان وجود دارد.


برخی از مزایای کلاس وارونه

  1. سرعت یادگیری دانشجویان با هم متفاوت است. در کلاس وارونه سرعت یادگیری توسط فرد برای خودش قابل تنظیم است و می تواند به دفعات مورد نیاز تکرار کند.
  2. زمان مفید برای یادگیری افراد باهم فرق می کند. دانشجو می تواند زمان هایی که یادگیری بهتری دارد، اقدام به مطالعه محتوای درسی کند.
  3. یادگیری از همتا (با پرسیدن از دوستان دیگر) در کنار یادگیری از استاد می تواند خیلی مفید باشد.
  4. اگر کسی غیبت کرد، حداقل محتوای درسی را می تواند به خوبی فرا بگیرد.
  5. فرصت بیشتری برای حل تمرین در کلاس فراهم می شود.

توصیه هایی برای استفاده بهتر در کلاسهای وارونه

  1. ویدئوی محتوای درس را در طول هفته حداقل دوبار در دو روز مختلف ببینید.
  2. گوش دادن به درس جدید باید مانند کلاس در محیطی آرام، ترجیحاً با لپ تاپ و همراه با یادداشت کردن نکات مهم باشد.
  3. با گوشی و حین انجام کارهای دیگر، از گوش دادن به درس خودداری نمایید. یادگیری محتوای درسی مانند گوش دادن به سخنرانی نیست.
  4. مانند کلاس حضوری، از ویدئو نکته برداری کنید که راحت تر به آن رجوع و مرور نمایید.
  5. بعد از فراگیری درس، تکالیف را انجام دهید و ایرادات خود را با کمک دوستان و منابع دیگر برطرف کنید.
  6. منابع دیگر از جمله کتاب معرفی شده را حتماً مرور کنید. برخی تصاویر و نکات تکمیلی در کتاب هست که در محتوای تدریس نیامده است.
  7. دیدن ویدئوهای درسی و فهم مطالب آن به تنهایی موجب توانمندی در حل مسأله نمی شود. باید خود را در معرض حل مسأله قرار دهید. برای این منظور در مرور مثالهای کتاب، ابتدا راه حل را نگاه نکنید. همچنین برای حل تمرینات تکالیف وقت کافی برای فکر کردن صرف کنید.
  8. تحویل به موقع تکالیف اهمیت دارد.

طرح کسب و کار یا Business Plan چیست؟

از آنجا که اکثر دانشجویان و محققین و اساتید با پروپوزال تحقیقاتی آشنا هستند، بحث را از قیاس با طرح تحقیقاتی شروع می کنم.  در پروپوزال های عادی محقق موضوع خود را توجیه می کند که به چه علت باید روی آن موضوع کار کند و اینکه از چه ابزاری استفاده خواهد کرد و متغیرها و هزینه ها را مشخص می نماید تا بتوان طرح را داوری و ارزیابی کرد. همچنین یک طرح تحقیقاتی نتیجه و برایند اهداف و نگرش خود تیم تحقیقاتی است. مانند یک قرارداد مکتوب و نقشه راه، راهنمای مسیر حرکت به سمت اهداف طرح است. برای پروژه ها و فعالیتهای فناورانه این نقش را طرح کسب و کار یا Business Plan یا BP ایفا می کند.

در حیطه فناوری، اینکه ایده خوبی به ذهنمان برسد و وسیله ای را بسازیم و مشکلی را حل کنیم، خیلی خوب است. اما این صحیح نیست کسی یک ایده به ذهنش خطور کند بعد جلو برود ببیند بودجه کافی برای انجام این کار ندارد یا بودجه ای را قرض کرده و نمونه ای را ساخته و بعد نمی تواند سرمایه گذار پیدا کند. این قبیل مشکلات بدلیل ننوشتن و جدی نگرفتن طرح کسب و کار است.

در حقیقت در یک BP کامل همانند یک تحقیق خوب همه موارد ذکر شده از قبل پیش بینی شده و ملاک موفقیت و جذب سرمایه خواهد بود. از طرفی دانشگاهها و مراکز رشد برای معرفی واحدهای فناور یا شرکت ها به صندوق های حمایت مالی بدون شک نیاز به BP دارند. در یک طرح کسب وکار جزییاتی نظیر نحوه مدیریت موضوع، سابقه فعالیت، محصولات و خدماتی که قرار است به آن پرداخته شود، تحلیل بازار، تحلیل رقبا، تحلیل مشتریان، منابع انسانی که مورد استفاده قرار می گیرند، برنامه ریزی مالی و شیوه اطلاع رسانی، استراتژی فروش و این قبیل موارد از قبل پیش بینی و طراحی می شود و مرحله به مرحله جلو می رود. بنابراین طرح کسب و کار اهمیت بسزایی دارد زیرا تمام مسیر و نقشه راه یک پروژه فناورانه در آن ترسیم شده است.

نگارش BP نیاز به آموزش دارد. در دوره های MBA صورت درس ارائه می شود. اما می توان با خودآموزی و گرفتن مشاوره هم در این زمینه پیشرفت کرد. یک فایل الگو را در اینجا قرار داده ام که حاوی فهرست مطالب BP است. از همین فایل می توانید استفاده نمایید موارد را داخل آن تایپ کنید. البته برخی موارد قبل از تکمیل نیاز به تحقیق و جمع آوری داده ها دارد. لذا برای یادگیری اینکه محتوای هر بخش را چگونه تهیه کنیم کتب زیر را معرفی می کنم. فهرست مطالب را می توانید از اینجا دریافت نمایید.

انتظار می رود افرادی که با طرح تحقیقاتی و فضای دانشگاهی آشنا هستند با موضوع BP هم کاملاً علمی برخورد کنند و آن را فرا بگیرند تا طرحهای فناوران خود را با این ساختار در شورای فناوری دانشگاه مطرح کنند و مورد حمایت قرار گیرند.

 

تفاوت های امکان سنجی (FS) با طرح کسب و کار (BP)

متأسفانه در بسیاری موارد طرح کسب و کار و امکان سنجی (یا طرح توجیهی Feasibility Study) با یکدیگر معادل گرفته می شوند. اما این دو دارای تفاوتهای زیر هستند:

تفاوتهای BP با FS

  • در BP قسمتهایی وجود دارد که در FS نیست مثل مشخصات تیم مدیریتی و مکان اجرای طرح.
  • در FS قسمتهایی وجود دارد که در BP نیست مثل سناریوهای مختلف جایگزین طرح.
  • FS در مراحل ابتدایی پیشرفت و توسعه پروژه تهیه می شود ولی BP همواره در طول پروژه تغییر و بروز می شود.
  • FS یک بار تهیه می شود و در طول پروژه تغییرو بروزرسانی می شود.
  • FS چندین سناریوی اجرای پروژه را بررسی می کند و BP فقط یک سناریو را بررسی می کند.
  • مراحل و نحوه تامین مالی پروژه در FS بررسی نمی شود و مفروض است ولی در BP جزئیات تأمین مالی بررسی می شود.
  • FS را هر تیم خارج پروژه می تواند تهیه کند ولی BP خود تیم مجری پروژه تهیه می کند.
  • FS پروژه را از دید کلی مورد ارزیابی قرار می دهد ولی BP تمرکز زیادی بر جزئیات اجرای پروژه دارد حتی مشخصات افراد کلیدی و مکان.

کتاب های دیگر مرتبط با این زمینه را در این نوشته دنبال نمایید. در مورد موضوع مهم کارآفرینی در این نوشته بیشتر بخوانید.

قالب جدیدی برای پایان نامه ها

به منظور ارتقای سطح علمی پایان نامه ها و کاربست اصول ترجمان دانش، تغییراتی در قالب پایان نامه های دکتری پیشنهاد دادیم که در جلسه مورخ ۲۳ خرداد ۱۳۹۶ شورای تحصیلات تکمیلی دانشکده علوم توانبخشی مصوب شد که بصورت داوطلبانه توسط دانشجویان و اساتید متقاضی پیاده سازی شود.

این تغییرات در دو بخش عمده به شرح زیر پیشنهاد شد:

  1. فصول پایان نامه بر اساس مقالات منتشر شده یا ارسال شده تنظیم می شود. به این ترتیب که فصل اول مقدمه کلی پایان نامه، فصل های بعدی هر کدام یک مقاله چاپ یا ارسال شده، فصل بعد از آنها هم به جمع بندی و نتیجه گیری کلی پایان نامه اختصاص می یابد.  برای نمونه به مرجع ۱ (PDF) مراجعه نمایید.
  2. یک فصل نهایی در مورد ترجمان و تبادل دانش به پایان نامه اضافه شود. در این فصل کارهایی که از ابتدای شکل گیری پروپوزال در این رابطه انجام شده نوشته می شود. به این منظور دانشجویان با برگزرای جلسات بارش افکار در خصوص ذینفعان و درجه بندی آنها طبق اصول KTEC تلاش در شناسایی مخاطبان داشتند تا با لحاظ آنها در ابتدای کار، همواره به آنان توجه داشته و با آنان تعامل کنند. دست آورد این فصل، تهیه پیام از نتایج پایان نامه متناسب با مخاطبان نهایی است. برای کسب اطلاع بیشتر در باره ترجمان و تبادل دانش به این سایت مراجعه نمایید. تحلیل ذینفعان در این ویدئو به خوبی شرح داده شده است.

در این راستا دو نفر از دانشجویان دکتری تخصصی دانشکده، سرکار خانم مریم حکمت فرد (زمستان ۱۳۹۵) و سرکار خانم سحر بوذری (مرداد ۱۳۹۶) پایان نامه خود را به صورت فوق تدوین و دفاع کردند. در پایان نامه خانم حکمت فصل انتقال پیام از جنبه های اصلی کار بود. بعد از آن خانم بوذری علاوه بر فرمت مبتنی بر مقاله، فصل ترجمان دانش را بصورت کامل تدوین کردند. فهرست پایان نامه ایشان از این پیوند قابل دریافت است. در بخش انتقال پیام، متناسب با چندیدن مخاطب، پیام مناسب تدوین شد که یک نمونه از آن در پایگاه نتایج پژوهش های سلامت کشور (پیوند) منتشر شد.

تدوین پاین نامه به این شیوه راه را برای پی گیری و عملی کردن انتشار پیام به مخاطبان هموار می کند. مجموعه این کارها موجب می شود تا از ابتدا به گونه ای طرح تعریف شود که در نهایت پایان نامه خاک نخورد!

گرچه مصوبه ما ابتدا در مورد مقطع دکتری بود اما شیوه ترجمان دانش برای پایان نامه های ارشد هم قابل اجراست. به عبارتی این شیوه برای هر طرحی که مجریان آن قصد موفقیت دارند، کاربرد دارد.

این قالب جدید پایان نامه ها گرچه در ایران جدید است، سالهاست در دانشگاه های موفق خارجی انجام می شود. در ایران قبل از این در دانشکده توانبخشی اهواز، پایان نامه خانم شیرین تجلی (اردیبهشت ۱۳۹۶) بصورت مبتنی بر مقاله دفاع شد. البته در آن موضوع ترجمان دانش پیش بینی نشده بود.

کمیته علمی تبادل و ترجمان دانش دانشگاه طی چندسال اخیر سعی در اشاعه تفکر ترجمان دانش داشته است که به نظر تنها راه تکمیل خلاء بین علم و عمل است که آرزوی دیرین دانشگاه به عنوان نهاد تولید علم می باشد.

کمیته مذکور با ارائه کارگاه های متعدد برای اعضای هیئت علمی و پیشنهاد ویرایش قالب پروپوزال ها، پایان نامه ها و نشریات در چاپ پیام و یافته ها به نحو مناسب گامهای مناسبی برداشته است.

مراجع:

۱-     Gates, D.H., The role of muscle fatigue on movement timing and stability during repetitive tasks, in Department of Kinesiology & Health Education. 2009, The University of Texas at Austin: Austin. p. 168. (PDF)

نگارش متون فارسی

چند مشکل رایج که مدام در نوشته های دانشجویان (پروپوزال یا پایان نامه) به چشم می خورد را مورد بررسی قرار می دهیم. شاید در ابتدا فکر کنیم که اینها مهم نیستند یا اساتیدی که به این نکات توجه می کنند، گیر می دهند! اما اکثر نکات زیر را در ژورنالهای انگلیسی هم ایراد می گیرند، مانند مشکل کاما. از طرفی افراد با هوش می توانند موارد زیر را رعایت نمایند و افرادی که نمی توانند رعایت کنند، تأثیر منفی از خودشان در ذهن مخاطب می گذارند.

نشان گذاری
کاما باید به کلمه قبل از خود بچسبد و کلمه بعد با آن فاصله داشته باشد.
جمله. جمله. – درست
جمله .جمله. – غلط
جمله . جمله. – غلط

پرانتز باز باید از کلمه قبل خود یک فاصله داشته باشد و کلمه بعد به آن چسبیده باشد. برای پرانتز بسته برعکس است. بطور خلاصه، حروف داخل پرانتز به پرانتزها چسبیده است ولی حروف طرفین خارج پرانتز، با آن فاصله دارد.
کلمه( جمله) کلمه – غلط
کلمه (جمله )کلمه – غلط
کلمه (جمله) کلمه – درست
کلمه(جمله)کلمه – غلط

ارجاع به مراجع باید قبل از نشان گذاری ها (نقطه یا کاما) قرار بگیرد.
کلمه کلمه کلمه (۱).   –درست
کلمه کلمه کلمه. (۱)  – غلط

کلمات

  • در متون علمی از “و غیره…” یا سه نقطه استفاده نکنید. مشخص و صریح موارد را بنویسید.
  • از “عدم” استفاده نشود. نبودن امکانات بجای عدم امکانات.
  • از “می باشد” و “می گردد” استفاده نشود. می توان از است یا هست بجای آنها استفاده کرد. می گردد یعنی می چرخد. در باره غلط بودن می باشد به این لینک مراجعه نمایید. مثال: “طراحی شده است” بجای “طراحی گردیده است” یا “اتاق سیستم تهویه دارد” بجای “اتاق دارای سیستم تهویه می باشد”.
  • “جهت” به معنی سمت و سو است. مثل جهت شمال، جهت راست. از آن بجای “برای” استفاده نکنید. مثال: “برای اندازه گیری از متر استفاده کردیم” بجای “جهت اندازه گیری از متر استفاده کردیم”. اما در این مثال “این یافته ها در جهت تحقیقات دیگر است” درست است. ولی بهتر است اینجا هم از کلمه راستا استفاده شود.
  • تنوین روی الف فراموش نشود. لطفاً، طبیعتاً (shift+q)
  • در نوشتن آ، مد روی الف فراموش نشود: جمع آوری بجای جمع اوری
  • می در مضارع اخباری باید جدا نوشته شود: می رود بجای میرود. بعد از می از نیم فاصله استفاده نمایید. اگر در Word شما نیم فاصله تعریف نشده، از این راهنما استفاده نمایید. من کلید ترکیبی Ctrl+Space را تعریف کرده ام.
  • از کلمات کیفی در نگارش علمی تا حد ممکن استفاده نشود. مانند: دقیق، خوب، کارآمد، مناسب و …
  • در موارد زیر، بجای موارد سمت راست، از معادل پیشنهادی آن استفاده شود:
    انتریور: قدامی
    آناتومیکال: آناتومیکی
    آنالیز: تحلیل
    بایومکانیکال/بیومکانیکال: بیومکانیکی
    پس: بنابراین
    تست: آزمون
    داینامیک: دینامیک
    فاکتور: عامل
    کلینیکال: بالینی / کلینیکی
    گیت: راه‌رفتن
    لترال: جانبی

پاراگراف

  • هر پاراگراف از چند جمله تشکیل شده است. پاراگراف یک خطی یا خطوط شناور نباید داشته باشیم.
  • هر پاراگراف با یک جمله کلیدی شروع می شود. دیگر جملات پاراگراف، بسط آن ایده کلیدی هستند. هر پاراگراف حاوی یک ایده یا نتیجه باید باشد.

کلمات انگلیسی در متن فارسی

  • اگر معادل فارسی رایج برای کلمه ای وجود دارد، از آن استفاده نمایید. مثلاً عملکرد بجای فانکشن، یا عوامل بجای فاکتورها، آزمون بجای تست، مکانیکی بجای مکانیکال.
  • برای کلمات در کل متن یا معادل انگلیسی را بکار ببرید یا فارسی. یک دست بودن مهم است.

نمودارها

  • مرجع هر نموداری که خودتان ایجاد نکردید باید در توضیح زیر شکل یا نمودار بیاید.
  • پس زمینه نمودارهایی که از نرم افزار ها بدست می آورید، به رنگ سفید تغییر دهید.
  • اندازه قلم در نمودارها باید بزرگ و خوانا باشد.
  • محورهای افقی و عمودی نمودارها باید عنوان داشته باشد و واحد اندازی گیری آن در پرانتز نوشته شود. مثلاً نیرو (نیوتن) روی محور عمودی، زمان (ثانیه) روی محور افقی.

سایر موارد

  • فرمول ها را بجای تایپ حروف، با امکان فرمول نویسی نرم افزار ورد بنویسید.
  • جدول زمان بندی انجام فعالیت ها در طرح ها را طبق اصول نمودار گانت تدوین کنید.

  • در کنار دقت در نگارش متون انگلیسی که در دانشگاه‌ها به‌درستی به آن تأکید می‌شود، نباید از نگارش فارسی غافل شویم. باید به این درک برسیم که رعایت نگارش نباید یک تکلیف سنگین تلقی شود بلکه یک وظیفه بر دوش افراد فرهیخته جامعه و سپس آحاد مردم است. از این روی بر عهده ماست که این تعلق خاطر را گسترش دهیم و نسبت به آن بی تفاوت نباشم و جوانان را کمک کنیم تا به این درک برسند و با نگارش غیر اصولی، نادانسته به خط فارسی ضربه نزنند.
  • در این راستا به دوستان توصیه می‌کنم هر از گاهی سایت فرهنگستان مطالعه نمایند. مطالب سایت حاصل زحمات فراوانی است. اولین گام، شاید مطالعه کتاب مختصر دستور خط فارسی باشد که بصورت pdf نیز موجود است.
  • خبر خوب اینکه قوانین نگارش به‌صورت یک افزونه در نرم افزار Word به نام پاکنویس قابل نصب است. نرم افزار به خوبی کار می‌کند و کاملاً تحت کنترل شما است. ویراستاری در چند مرحله صورت می گیرد. نشانه گذاری، فاصله ها و کلمات جدا یا چسبیده و جایگذینی کلمات پارسی سره. بخش های اولیه را حتماً پیشنهاد می کنم اعمال کنید، اما کلمات پارسی را با توجه به مخاطب به گونه ای اعمال کنید که از فرط پارسی شدن، خواند متن مشکل نشود!
  • کار با این نرم افزار رایگان حداقل دو مزیت دارد. اول اینکه بعد از نوشتن متن، به راحتی همه موارد را می توانیم با آن اصلاح کنیم، دوم اینکه بعد از مدتی استفاده از این نرم افزار، خود به خود موارد در ذهن نقش می‌بندد و آنها را در نوشته‌های بعدی لحاظ می‌کنیم.
  • پیشنهاد می‌کنم هر متن فارسی که نوشتید، قبل از انتشار آن، از این نرم افزار استفاده نمایند. همچنین کاربرد آن برای دبیران نشریات داخلی و داوران بسیار مفید خواهد بود.
  • حال که اینقدر فرهیخته و علاقمند هستید که تا آخر این نوشته را خواندید، حتماً به این نوشته هم سر بزنید تا یک کتاب خیلی مفید و شگفت انگیز را به شما معرفی کنم.

تفاوت دارد اما ندارد!

نتایج نشان داد که میانگین متغیر x در گروه الف بیشتر از گروه ب بود اما تفاوت معنی دار نبود.

اگر جمله فوق برای شما آشناست، ادامه مطلب را بخوانید تا بدانیم که چرا این جمله اشتباه است و از بکار بردن آن باید جداً بپرهیزیم.

تفاوت بین اعداد و تفاوت معنی دار دو موضوع جداگانه است که اکثراً توسط دانشجویان باهم خلط می شود و مشکلاتی را در نگارش مقالات به وجود می آورد.
در علوم تجربی وقتی میانگین یک متغیر را بین دو گروه مقایسه می کنیم، خیلی بعید است که از لحاظ عددی دقیقاً این دو عدد مساوی باشند. بنابراین همیشه اعدادی که بین دو گروه مقایسه می کنیم از لحاظ عددی (ریاضی) با هم تفاوت دارند. اما این تفاوت ممکن است از لحاظ آماری معنی دار نباشد. در آزمون های آماری فقط مساوی یا نامساوی بودن عدد دو میانگین بررسی نمی شود. بلکه پراکندگی حول میانگین نیز در هر گروه لحاظ می شود. پس به صرف نامساوی بودن میانگین دو گروه نمی توان گفت که باهم تفاوت دارند. بلکه در تحقیقات این مهم است که آیا از لحاظ آماری تفاوت معنی دار است یا خیر. البته از لحاظ ریاضی طبیعی است که همیشه با دو میانگین نامساوی بین دو گروه مواجه هستیم.

با توجه به نکته فوق عبارت زیر چه مشکلی دارد؟
گرچه نتایج نشان داد که گروه الف میانگین بالاتری نسبت به گروه ب دارد اما تفاوت معنی دار نبود.

این عبارت آشنا (!) کاملاً اشتباه است. به دلایل زیر توجه نمایید:

  1. اشتباه منطقی عبارت فوق در این است که در قسمت اول جمله منظور از تفاوت، نامساوی بودن ریاضی است (که در نمودار میله ای بین دو گروه ممکن است مشاهده شود و گفتیم که طبیعی است) اما در قسمت دوم تفاوت معنی دار از نظر آمار بیان شده است. حرف ربط “اما” که تقابل را بیان می کند باید بین دو گزاره هم کفو و قابل مقایسه ایراد شود.
  2. در تحقیقات، تفاوت (یا عدم تفاوت) معنی دار ارزش دارد و با نامساوی بودن دو عدد اصلاً کاری نداریم.
  3. در تحلیل آماری وقتی تفاوت معنی دار نیست، تفاوت ظاهری (ریاضی) بین دو گروه ناشی از تأثیرات تصادفی است (Random Effect). یعنی اگر یک بار دیگر آزمایش را انجام دهید دوباره تفاوت معنی دار نخواهد بود اما این دفعه ممکن است آن یکی گروه از لحاظ عددی میانگین بزرگتری داشته باشد.

نتیجه مهم:
یا بین دو گروه تفاوت معنی دار هست یا نیست. تفاوت ریاضی بین عدد میانگین ها -که همیشه وجود دارد- را نباید مطرح کنیم.
بنابراین عبارات زیر اشتباه است:
جمله اشتباه: گرچه گروه الف میانگین بالاتری داشت، اما تفاوت معنی دار نبود.
جمله اشتباه: گرچه میانگین بین دو گروه خیلی نزدیک به هم بود، اما تفاوت معنی دار بود.
در هر دو جمله در قسمت اول قضاوت عددی صورت گرفته که کاربردی در تحقیقات ندارد. فقط و فقط تفاوت (یا عدم تفاوت) معنی دار قابل ارائه است.

داوری متون علمی

داوری متون علمی مهارتی است که برای آن معمولاً آموزش نمی بینیم و مشکلات زیادی را بوجود می آورد. از طرفی در این زمینه مطالب کمی وجود دارد و همچنان راه یادگیری آن، تمرین و کسب تجربه است. از آنجا که هر عادتی که در ما شکل بگیرد، تا مدتها می ماند، بهترین راه اینست که تجربیات اول را با مطالعه و گرفتن راهنمایی از افراد خبره شروع کنیم و به اصطلاح خودمان سعی و خطا نکنیم.
به همین منظور مقالاتی نوشته شده که گر چه با عنوان داوری مقالات است، اما راهنمایی های آن برای همه متون علمی کاربرد دارد. خواندن و یادگیری نکات عمیق این مقاله را حتماً توصیه می کنم. مقاله دوم نیز بسیار مفید است.

لینک مقاله ۱
لینک مقاله ۲

در ادامه به چند نکته مهم جداگانه تأکید می کنم که البته در مقاله مذکور نیز بحث شده است:

  1. رعایت امانت و اخلاق شرط اول است. یعنی با دید مثبت باید نگاه کنیم و خود را جای نویسنده قرار دهیم.
  2. از نگاهی دیگر باید خود را جای خوانندگان آتی قرار دهیم و ببینیم آیا متن گویا هست؟
  3. فراموش نکینم که قرار نیست از نویسنده ایراد بگیریم، بلکه به جامعه علمی و ایشان می خواهیم کمک کنیم تا متن خوبی وارد علم بشود که قابل فهم و دفاع باشد.
  4. مشکلات نگارشی بسیار مهم است. اگر متن مشکلات نگارشی زیادی دارد، یک بار نگارش آنرا داوری نمایید و یکبار دیگر به مفاهیم و دیگر نکات بپردازید. بطوریکه دو موضوع تحت تأثیر هم قرار نگیرد.
  5. از درخواست های مبهم و کلی قویاً بپرهیزیم. مثلاً فقط نگوییم:
    • متن خلاصه است.
    • این قسمت تکمیل شود.
    • منابع کم هستند.
    • بیشتر توضیح داده شود.
    • مبهم است.

    بجای اینها باید در جای خودش مشخصاً و دقیق مورد را بیان کنیم و بنویسیم چه انتظاری (به نمایندگی از جامعه علمی) داریم تا تکلیف نویسنده نیز معلوم شود.

  6. از پرسش و پاسخ با نویسنده بپرهیزیم. مثلاً ننویسیم “منظور شما از این جمله چیست؟”. بجای آن بنویسیم “مشخص نیست که منظور شما A است یا B. لطفاً با بیان مثال یا ارائه مرجع ارتباط جمله را با آن دو موضوع مطرح شده بیان نمایید.”
  7. یکی از ایرادات شایع در متون علمی (پایان نامه، مقاله و …) اینست که نویسنده، موارد در بخش های مختلف را جابجا می نویسد و مخلوط می کند. مثلاً در بخش “نتایج” به بحث می پردازد، یا در “مقدمه” به بیان “روش” می پردازد. با کمک اسلایدهای معرفی شده در این نوشته، باید مواردی که به بخش های دیگر مربوط است را برای نویسنده مشخص کنیم.
  8. ضرورت تحقیق نباید صرفاً یافتن وجود تناقض در ادبیات باشد و محقق بخواهد موضوع را فیصله دهد. بلکه در یک کار علمی، بنابه دلایل واضح و قانع کننده مبتنی بر تحقیقات موجود (ادبیات)، یک سئوال و فرضیه مطرح می شود و و بصورت علمی به آن پاسخ داده می شود.
  9. داور بایدموارد زیر را بررسی کند:
    • اهمیت و ضرورت موضوع
    • تناسب روش تحقیق با فرضیات
    • تناسب ابزارها با متغیرها
  10. داوری ما باید بگونه ای باشد که نویسنده نکات خوبی را یاد بگیرد.
  11. مرتبه اول که مقاله را می خوانید به دنبال ایراد نباشید. اگر چیزی به ذهنتان رسید، فقط علامت بگذارید تا دور دوم به آن بپردازید. دور اول فقط مثل یک مقاله عادی آنرا بخوانید.

از آنجا که آشنایی با نکات مهم در نگارش نیز می تواند در داوری کمک کند، این لینک ها را بررسی نمایید.
ناشر معروف برای به روز رسانی اطلاعات داوران، مطالب مفیدی را در این صفحه جمع آوری کرده است. و در این لینک هم سوالاتی که باید حین داوری از خودتان بپرسید را لیست کرده است.

کتابی نیز در زمینه داوری های علمی به فارسی ترجمه شده که اطلاعات آنرا می توانید از اینجا دریافت نمایید.

نکات مفید و دسته بندی شده ای توسط ناشر معروف دیگری در این سایت گردآوری شده است.

اخلاق دانشگاهی

به نظر می رسد در زمینه اخلاق در جامعه خیلی کارها باید صورت گیرد. اخیراً دکتر جعفر گل محمدی از اعضای هیئت علمی دانشگاه تهران در مورد اخلاق آکادمیک در دانشگاه ما مطالبی را ارائه کردند که مفید بود و می تواند مورد توجه قرار گیرد. علاقمندان اسلایدهای مربوط را می توانند از اینجا دریافت نمایند. در مورد اخلاق چاپ مقالات می توان به سایت معروف COPE مراجعه کرد. دیگر مطالب قابل توجه راجع به اخلاق را در قسمت لینکها ببینید.

شرکت یا مطالعه خلاصه مقالات کنگره اخلاق پزشکی ایران نیز بسیار آموزنده است.

علامت های تصحیح متن

امروزه برای تصحیح متون و گذاشتن علامت و یادداشت در متن از ابزار ردیابی تغییرات در نرم افزارهای واژه پرداز استفاده می شود. اما هنوز هم پیش می آید که بخواهیم بصورت دستی متنی را تصحیح کنیم. برای این منظور علامت های استانداردی وجود دارد که بهتر است به استفاده از آنها عادت کنیم. برای این منظور کافیست در تصحیح بعدی به مراجع زیر مراجعه کنیم.

لینک اوللینک دوملینک سومجدولویکی.

تحصیلات تکمیلی یا تحصیلات عالی

در فضای دانشگاهی متداول است که به مقاطع بالاتر از کارشناسی، لفظ تحصیلات تکمیلی اطلاق شود. این در حالیست که معادل انگلیسی آن Higher Education یا تحصیلات عالی است. به نظر من عبارت دوم بهتر است. زیرا هیچ مقطعی به خودی خود ناقص نیست که ما بخواهیم در مقطع دیگری آنرا تکمیل کنیم. البته طلب دانش و کشف مجهولات تا ابد ادامه دارد و ربطی به مقاطع تحصیلی ندارد.
شاید رفع نقایص تدریس و تحصیل در هر مقطع را به مقطع دیگر حواله می دهیم و به همین دلیل از لفظ تکمیلی استفاده می کنیم! این دیدگاه به مدرک گرایی نیز دامن می زند. چراکه در این نگاه، هر مقطع نسبت به مقطع بالاتر خود، ناقص است. حال آنکه هر مقطع دانشگاهی کارکرد خاص خود را دارد. جالب اینکه قدیم عبارت صحیح کاربرد داشته و می گفتند تحصیلات عالیه. البته ه تأنیث در فارسی توصیه نمی شود. بنابراین همان تحصیلات عالی یا آموزش عالی به نظر صحیح است.

در این رابطه شما را به دیدن لایو اینستاگرامی دعوت می کنم که در تاریخ ۱۶ شهریور ۱۴۰۰ ارائه کردم، با عنوان “جایگاه تحصیلات عالی در اشتغال فارغ التحصیلان“.

علاقمندان برای مطالعه خلاصه تاریخچه آموزش عالی در ایران می توانند به صفحه ۲۵ اندر احوالات تابش از خبرنامه شماره انجمن فارغ التحصیلان شریف مراجعه نمایند. نوشته های دکتر منصوری هم در این زمینه بسیار راه‌گشا هستند.

مقاله نویسی

چندی پیش گروهی از مشاوران انتشارات معروف Springer با عنوان مقاله نویسی کارگاه آموزشی در دانشگاه برگزار کردند. سخنرانی آنها در مورد اشتباهات متداول نویسندگان و ارائه راهکار بود. یکی از مشکلات این است که نویسندگان برخی از مطالب که مربوط به یک بخش است (مثلا مربوط به نتایج است) را در قسمت بحث می آورند یا مباحث مربوط به مقدمه را در جایی دیگر. لذا یکی از ارائه ها در مورد نگارش بخش های مختلف مقاله بود. همچنین رعایت سه گام (Beginning, Middle, End) در نگارش از نکات مهم این ارائه بود. فراگیری این نکات، ما را در مقاله نویسی یا داوری مقالات کمک خواهد کرد.

خلاصه اسلاید های مربوط را از این لینک می توانید دریافت نمایید.

بر اساس اسلایدهای فوق، قالب های آماده ای را برای نوشتن بخش های مختلف مقاله تهیه کرده ام (دانلود). در نام فایلها، بجای اعداد صفر، تاریخ آخرین تغییرات را بنویسید. برای راهنمای نامگذاری فایلها می توانید این قرارداد را بکار ببرید.

ارائه خوب سرکارخانم دکتر جعفری برای راهنمایی نگارش بخش های مختلف مقاله بسیار مفید هستند. اسلایدها را از اینجا دریافت نمایید.

علاوه بر ساختار مقاله، نگارش جملات نیز بسیار مهم است. یک راه برای کسب مهارت در این زمینه، بررسی مقالات متعدد و گرفتن ایده های نگارشی از آنها می باشد. سایت ارزشمند Academic Phrasebank این کار را تسهیل کرده است. بخشهای مقاله را از نوار بالا انتخاب نمایید تا عبارات متداول نمایش داده شود. استفاده از این عبارات مشکل سرقت علمی ندارد اما توصیه می شود تا با ابتکار و خلاقیت آنها را با متن خود وفق دهید.

همچنین برای آشنایی با منابع خوب در مورد زبان به این نوشته مراجعه نمایید و برای ویرایش مؤثرتر متون، این مطلب را بخوانید.
ناشر معروف برای به روز رسانی اطلاعات نویسندگان، مقالات مهمی را در این سایت قرار داده است. مطالب را از منوی بالا سمت راست دنبال نمایید.

یکی از دلایل رد مقالات، ارسال به ژورنال نامرتبط با موضوع است. در این راستا باید حیطه علمی ژورنال به خوبی بررسی شود و نمونه های مشابه با کار خود را در نشریه مورد نظر پیدا کنید. برای پیدا کردن ژورنال مناسب ابزارهایی نیز تهیه شده است که به ترتیب اهمیت عبارتند از: لینک ۱، لینک ۲، لینک ۳، لینک ۴.

توجه مهم: از آنجا که موضوع سرقت علمی خیلی جدی است و هر متنی که می نویسید و به نشریه ارسال می کنید حتماً با نرم افزار کنترل می شود و دقیقاً تشابه آن با دیگر متون بررسی می شود، سعی کنید:

  1. در نگارش تحت تأثیر جملاتی که از مقالات یاد گرفته اید نباشید.
  2. جملات را با انشاء خودتان بنویسید.
  3. در نگارش انگلیسی مهارت پیدا کنید و برای آن وقت بگذارید. مهارت خودبخود به دست نمی آید و سعی خطا در آن عواقب بدی دارد.
  4. اگر در نگارش ضعف دارید حتماً از خدمات تخصصی معتبر در مورد ویرایش متون استفاده نمایید.

 

برای نکاتی در مورد نگارش مقالات فارسی، به این نوشته مراجعه بفرمایید.

 

دیگر نکات مهم که به ما نگفته اند!

  • قبل از ارسال به ژورنال، باید متن را برای همه نویسندگان ارسال نمایید تا بخوانند و تأیید کنند.
  • متن مقاله را که برای همه نویسندگان می فرستید، شامل اسامی، ایمیلها و وابستگی های دانشگاهی باشد تا توسط نویسنگان تأیید شود. این موضوع مهم است و از دلخوری های بعدی جلوگیری می کند. وابستگی که شما برای افراد می نویسید شاید تغییر کرده باشد و یا نویسنده مایل باشد ایمیل دیگری را اعلام کند یا نام نویسنده ایراد املایی داشته باشد. لذا همه موارد به همراه متن قبل از ارسال باید به تأیید نویسندگان برسد.
  • اگر مقاله رد شد، همان متن را برای ژورنال دیگری ارسال نکنید. حداقل بخشهایی از مقدمه و بحث باید مطابق اهداف ژورنال جدید تغییر کند.

استفاده از هوش مصنوعی (هومص) در نگارش مقالات
اضافه شده در دیماه ۱۴۰۲

اخیراً در راهنمای نویسندگان ژورنالها بخشی اضافه شده است که در صورت استفاده از هومص در مقاله باید این موضوع را اعلام کنیم. گاهی در چک گرامر و نگارش ممکن است دوستان از این نوع امکانات استفاده کنند. با توجه به اینکه ابزارهایی مانند ChatGPT را به عنوان basic tool طبقه بندی نمی کنند، استفاده از آن شامل این موضوع می شود و باید آنرا اعلام نمایید. ژورنالها با کمک هومص به راحتی می توانند استفاده از این نوع ابزارها توسط شما را تشخیص دهند. لذا پیشنهاد می کنم در این مورد هم صادق باشید.

خوداظهاری شما فقط در راستای شفاف سازی است و مقاله را زیر سوال نمی برد. مگر اینکه بخشهای اصلی کار با هومص انجام شده باشد، که مجاز نیست و اساساً شرایط نویسندگی مؤلفین را نقض می کند.
نمونه ای از راهنمای نویسندگان یکی از ژورنالها بصورت زیر است:

Authors must disclose the use of generative AI and AI-assisted technologies in the writing process by adding a statement at the end of their manuscript in the core manuscript file, before the References list. The statement should be placed in a new section entitled ‘Declaration of Generative AI and AI-assisted technologies in the writing process’.

Statement: During the preparation of this work the author(s) used [NAME TOOL / SERVICE] in order to [REASON]. After using this tool/service, the author(s) reviewed and edited the content as needed and take(s) full responsibility for the content of the publication.

This declaration does not apply to the use of basic tools for checking grammar, spelling, references etc. If there is nothing to disclose, there is no need to add a statement.

چگونگی انتخاب استاد راهنما، مشاوران و موضوع تحقیق

با پیشرفت علمی کشور و نیاز به انجام تحقیقات صحیح و با فزونی دانشجویان تحصیلات عالی، بحث انتخاب استاد راهنما و موضوع تحقیق اهمیت خاصی پیدا کرده است. به مشکلات موجود و تبعات آن در نوشته ای دیگر خواهیم پرداخت اما در این نوشته، روش صحیحی که آیین نامه آنرا تصریح کرده را یادآوری می کنیم تا دانشجویان علاقمند بهتر بتوانند از دوران تحقیق خود بهره ببرند. فایل آیین نامه کارشناسی ارشد را از اینجا دریافت نمایید. در ادامه خلاصه ای از آیین نامه آموزشی دوره دکتری تخصصی آمده است (سایت آیین نامه ها).

ماده ۳۳: استاد راهنما باید از بین استادان داخل دانشگاه انتخاب شود. در موارد خاص با تأیید شورای تحصیلات تکمیلی دانشکده، انتخاب استاد راهنما از میان اعضای هیئت علمی خارج از دانشگاه محل تحصیل دانشجو بلامانع است.

تبصره: در موارد استثنایی به پیشنهاد گروه و تأیید شورای تحصیلات دانشگاه، انتخاب بیش از یک نفر به عنوان استاد راهنما بلامانع است.

ماده ۳۶: به پیشنهاد استاد راهنما و تأیید تحصیلات تکمیلی دانشکده، یک تا سه نفر از اعضای هیئت علمی و یا صاحبنظران و محققان برجسته به عنوان استاد مشاور تعیین می شود.

بنابراین رعایت نکات زیر برای داشتن یک روند صحیح در امر تحقیق (پایان نامه) توصیه می شود:

  1. دانشجو براساس علاقه به خط تحقیقاتی و معیارهای دیگر (مانند اخلاق و نحوه برخورد و تعامل استاد) متناسب با روحیه خود باید استاد راهنما را انتخاب نماید.
  2. استاد راهنما باید اشراف کافی به موضوع را داشته باشد (از انتخاب موضوعی که استاد راهنما در آن حیطه نمی تواند کمکی بکند بپرهیزید یا استاد راهنما را درست انتخاب کنید!)
  3. انتخاب اساتید مشاور و دیگر اعضای تیم تحقیقاتی، به عهده استاد راهنما است (از هماهنگی با اساتید مشاوری که استاد راهنمای شما آنها را نمی شناسد یا با آنها هماهنگ نیست بپرهیزید).
  4. انتخاب استاد راهنما خارج از گروه کاملاً بلامانع است (هر گونه سئوال یا مشکل خود را با شورای تحصیلات تکمیلی در میان بگذارید. این شورا مصوبات متعددی در تشویق به کار بین گروهی و رعایت عدالت آموزشی دارد)
  5. تجربه پایان نامه می تواند بسیار لذت بخش باشد. همیشه سعی کنید بنای آنرا از اول صحیح بگذارید.

 

و اما در مورد انتخاب موضوع پایان نامه:
برای رسیدن به یک عنوان شاید ۷۰ درصد مسیر را باید طی کرد. بنابراین طی این مسیر باید با همراهی استاد راهنما صورت گیرد. دانشجو علایق خود را حین انتخاب استاد راهنمای لحاظ می کند. توصیه نمی کنم علایق خود را در درجه اول اهمیت قرار دهید و دنبال استاد حتی در دانشگاه های دیگر بگردید. باید سعی کنید یکی از اساتید دانشکده / دانشگاه خودتان که شرایط مناسب را از هر لحاظ به نظر شما دارد انتخاب نمایید و سپس از ایشان موضوع بخواهید. دو حالت پیش می آید: ۱- استاد موضوعی در نظر دارد که به شما بدهد، که این حالت خوبی است. این موضوع می تواند از کارهای اخیر استاد یا ادامه تحقیقات دانشجویان قبلی ایشان باشد. ۲- استاد موضوع ندارد اما به حیطه هایی تسلط دارد که باید به اتفاق برای رسیدن به یک موضوع جلسات متعدد بگذارید.

تذکرات مهم:

  1. اگر موضوع را با فرد دیگری به غیر از استاد راهنما جلو ببرید، روز به روز از استاد راهنما دور می شوید و مسیر را صحیح طی نمی کنید و ممکن است تجربه خوبی کسب نکنید. موضوع و استاد راهنما از هم جدایی ناپذیر هستند.
  2. انجام موضوعی که استاد به آن تسلط دارد ولی خیلی مورد علاقه شما نیست را بیشتر توصیه می کنم تا انجام موضوع مورد علاقه تان که توسط تیم ناقص و مونتاژ شده توسط خودتان صورت گیرد. در این حالت ترتیب زیر حتماً بهم می خورد:
  3. ترتیب اساتید در تیم پایان نامه باید به ترتیب اشراف به موضوع تحقیق باشد.

 

مطلب تکمیلی: اخیراً موضوعی از وزارتخانه ابلاغ شده که استاد راهنمای اول باید حتماً از همان گروه آموزشی باشد (از ورودی های ۱۳۹۸ به بعد). باید توجه داشت که این موضوع کاملاً خلاف اصول دانشگاه های نسل سوم است و به زودی تغییر خواهد کرد. رئیس دانشگاه ما هم شدیداً با این موضوع مخالف هستند. این مسأله نشان می دهد که حتی در سطح وزارتخانه، افرادی هستند که بدون توجه به جریان جهانی علم، با دیدی محدود، قوانین را تصویب می کنند. اینگونه رفتارها در اجتماع علمی سابقه دارد، اما ماندگار نیستند و تغییر می کنند.
در این راستا شورای تحصیلات تکمیلی دانشکده در تاریخ مهرماه ۹۸، انتخاب استاد راهنمای اول را از گروه علوم پایه توانبخشی بلامانع اعلام کرده است. در جلسه تیرماه ۱۴۰۱ نیز مجدداً مطلب فوق تأکید شده و نیز به حقوق دانشجویان برای انتخاب آزاد استاد راهنما اشاره شده است.

طرح نظریات جدید: علم یا شبه علم

وقتی صحبت از علم به میان می آید به یاد نظریات مشهوری مانند نسبیت یا مدل اتمی بور و غیره می افتیم. گاهی به مخالفت هایی که بشر با علم جدید می کرده می خندیم. مثلاً وقتی تسلا در تلاش بود که برق متناوب را توجیه کند، ادیسون و همکارانش در صدد مقابله شدید بر آمدند و اثبات کردند که دشمن جان انسانهاست (ادیسون روی کارخانه برق مستقیم سرمایه گذاری کرده بود). در زمان حال نیز چنین اتفاقاتی می تواند روی دهد. دکتر ویسنرگراوس نظریه ای را مطرح کرده که صدای موافق و مخالف بلند شده است. آیا شاهد مقابله با یک نظریه صحیح هستیم یا یک شبه علمی است که در سالهای آتی کاملاً رد خواهد شد؟ به هر حال دنبال کردن این ماجرا می تواند برای همه مفید باشد. حداقل بر خورد علمی با نظریات جدید را می توانیم فرا بگیریم و شاهد یک ماجرای جالب باشیم!

از دوست خوبم دکتر اخلاق مؤید که مرا با ین موضوع آشنا کردند سپاسگزارم. برای مطالعه در خصوص چیستی علم به زبان ساده به این کتاب  مراجعه نمایید.

وضعیت پژوهش در ایران به روایت دکتر منصوری

امروز در جشن هفته پژوهش دانشگاه، به ابتکار دکتر متولیان (معاون پژوهشی)، دکتر منصوری، استاد فیزیک دانشگاه شریف و معاون پژوهشی اسبق وزارت علوم در مورد علم و پژوهش سخنرانی جالبی داشتند که متفاوت و تأمل برانگیز بود. گرچه متن سخنرانی امروز را ندارم اما سیاق مطالب همان است که در دیگر آثار ایشان نیز به چشم می خورد. اسلاید های سخنرانی ها و متن کتاب ارزشمند ایشان را می توانید از این سایت دریافت نمایید. مطالب ارزشمند در کانال ایشان اطلاع رسانی می شود.

نوشتن صحیح نام نویسندگان در مقالات

نگارش صحیح نام افراد در مقالات بسیار مهم است. با توجه به اینکه مقالات منتشر شده بصورت خودکار توسط سایت های مختلف پایش می شود، وجود چندین نوع نگارش از نام افراد، مشکلاتی را ایجاد می کند. در خصوص ارزیابی های دانشگاهی هم این موضوع مهم است بطوریکه بسیاری از دانشگاه ها اگر وابستگی صحیح نوشته نشده باشد، مقاله برای فارغ التحصیلی از دانشجو یا استاد راهنما پذیرفته نمی شود. لذا در نگارش این موارد باید دقت داشت. یکی از راه های مطمئن و صحیح، چک کردن نگارش نام و وابستگی دانشگاهی هر یک از نویسندگان توسط خودشان است که نویسنده مسئول باید این کار را قبل از ارسال مقاله انجام دهد.