نگارش متون فارسی

چند مشکل رایج که مدام در نوشته های دانشجویان (پروپوزال یا پایان نامه) به چشم می خورد را مورد بررسی قرار می دهیم. شاید در ابتدا فکر کنیم که اینها مهم نیستند یا اساتیدی که به این نکات توجه می کنند، گیر می دهند! اما اکثر نکات زیر را در ژورنالهای انگلیسی هم ایراد می گیرند، مانند مشکل کاما. از طرفی افراد با هوش می توانند موارد زیر را رعایت نمایند و افرادی که نمی توانند رعایت کنند، تأثیر منفی از خودشان در ذهن مخاطب می گذارند.

نشان گذاری
کاما باید به کلمه قبل از خود بچسبد و کلمه بعد با آن فاصله داشته باشد.
جمله. جمله. – درست
جمله .جمله. – غلط
جمله . جمله. – غلط

پرانتز باز باید از کلمه قبل خود یک فاصله داشته باشد و کلمه بعد به آن چسبیده باشد. برای پرانتز بسته برعکس است. بطور خلاصه، حروف داخل پرانتز به پرانتزها چسبیده است ولی حروف طرفین خارج پرانتز، با آن فاصله دارد.
کلمه( جمله) کلمه – غلط
کلمه (جمله )کلمه – غلط
کلمه (جمله) کلمه – درست
کلمه(جمله)کلمه – غلط

ارجاع به مراجع باید قبل از نشان گذاری ها (نقطه یا کاما) قرار بگیرد.
کلمه کلمه کلمه (۱).   –درست
کلمه کلمه کلمه. (۱)  – غلط

کلمات

  • در متون علمی از “و غیره…” یا سه نقطه استفاده نکنید. مشخص و صریح موارد را بنویسید.
  • از “عدم” استفاده نشود. نبودن امکانات بجای عدم امکانات.
  • از “می باشد” و “می گردد” استفاده نشود. می توان از است یا هست بجای آنها استفاده کرد. می گردد یعنی می چرخد. در باره غلط بودن می باشد به این لینک مراجعه نمایید. مثال: “طراحی شده است” بجای “طراحی گردیده است” یا “اتاق سیستم تهویه دارد” بجای “اتاق دارای سیستم تهویه می باشد”.
  • “جهت” به معنی سمت و سو است. مثل جهت شمال، جهت راست. از آن بجای “برای” استفاده نکنید. مثال: “برای اندازه گیری از متر استفاده کردیم” بجای “جهت اندازه گیری از متر استفاده کردیم”. اما در این مثال “این یافته ها در جهت تحقیقات دیگر است” درست است. ولی بهتر است اینجا هم از کلمه راستا استفاده شود.
  • تنوین روی الف فراموش نشود. لطفاً، طبیعتاً (shift+q)
  • در نوشتن آ، مد روی الف فراموش نشود: جمع آوری بجای جمع اوری
  • می در مضارع اخباری باید جدا نوشته شود: می رود بجای میرود. بعد از می از نیم فاصله استفاده نمایید. اگر در Word شما نیم فاصله تعریف نشده، از این راهنما استفاده نمایید. من کلید ترکیبی Ctrl+Space را تعریف کرده ام.
  • از کلمات کیفی در نگارش علمی تا حد ممکن استفاده نشود. مانند: دقیق، خوب، کارآمد، مناسب و …
  • در موارد زیر، بجای موارد سمت راست، از معادل پیشنهادی آن استفاده شود:
    انتریور: قدامی
    آناتومیکال: آناتومیکی
    آنالیز: تحلیل
    بایومکانیکال/بیومکانیکال: بیومکانیکی
    پس: بنابراین
    تست: آزمون
    داینامیک: دینامیک
    فاکتور: عامل
    کلینیکال: بالینی / کلینیکی
    گیت: راه‌رفتن
    لترال: جانبی

پاراگراف

  • هر پاراگراف از چند جمله تشکیل شده است. پاراگراف یک خطی یا خطوط شناور نباید داشته باشیم.
  • هر پاراگراف با یک جمله کلیدی شروع می شود. دیگر جملات پاراگراف، بسط آن ایده کلیدی هستند. هر پاراگراف حاوی یک ایده یا نتیجه باید باشد.

کلمات انگلیسی در متن فارسی

  • اگر معادل فارسی رایج برای کلمه ای وجود دارد، از آن استفاده نمایید. مثلاً عملکرد بجای فانکشن، یا عوامل بجای فاکتورها، آزمون بجای تست، مکانیکی بجای مکانیکال.
  • برای کلمات در کل متن یا معادل انگلیسی را بکار ببرید یا فارسی. یک دست بودن مهم است.

نمودارها

  • مرجع هر نموداری که خودتان ایجاد نکردید باید در توضیح زیر شکل یا نمودار بیاید.
  • پس زمینه نمودارهایی که از نرم افزار ها بدست می آورید، به رنگ سفید تغییر دهید.
  • اندازه قلم در نمودارها باید بزرگ و خوانا باشد.
  • محورهای افقی و عمودی نمودارها باید عنوان داشته باشد و واحد اندازی گیری آن در پرانتز نوشته شود. مثلاً نیرو (نیوتن) روی محور عمودی، زمان (ثانیه) روی محور افقی.

سایر موارد

  • فرمول ها را بجای تایپ حروف، با امکان فرمول نویسی نرم افزار ورد بنویسید.
  • جدول زمان بندی انجام فعالیت ها در طرح ها را طبق اصول نمودار گانت تدوین کنید.

  • در کنار دقت در نگارش متون انگلیسی که در دانشگاه‌ها به‌درستی به آن تأکید می‌شود، نباید از نگارش فارسی غافل شویم. باید به این درک برسیم که رعایت نگارش نباید یک تکلیف سنگین تلقی شود بلکه یک وظیفه بر دوش افراد فرهیخته جامعه و سپس آحاد مردم است. از این روی بر عهده ماست که این تعلق خاطر را گسترش دهیم و نسبت به آن بی تفاوت نباشم و جوانان را کمک کنیم تا به این درک برسند و با نگارش غیر اصولی، نادانسته به خط فارسی ضربه نزنند.
  • در این راستا به دوستان توصیه می‌کنم هر از گاهی سایت فرهنگستان مطالعه نمایند. مطالب سایت حاصل زحمات فراوانی است. اولین گام، شاید مطالعه کتاب مختصر دستور خط فارسی باشد که بصورت pdf نیز موجود است.
  • خبر خوب اینکه قوانین نگارش به‌صورت یک افزونه در نرم افزار Word به نام پاکنویس قابل نصب است. نرم افزار به خوبی کار می‌کند و کاملاً تحت کنترل شما است. ویراستاری در چند مرحله صورت می گیرد. نشانه گذاری، فاصله ها و کلمات جدا یا چسبیده و جایگذینی کلمات پارسی سره. بخش های اولیه را حتماً پیشنهاد می کنم اعمال کنید، اما کلمات پارسی را با توجه به مخاطب به گونه ای اعمال کنید که از فرط پارسی شدن، خواند متن مشکل نشود!
  • کار با این نرم افزار رایگان حداقل دو مزیت دارد. اول اینکه بعد از نوشتن متن، به راحتی همه موارد را می توانیم با آن اصلاح کنیم، دوم اینکه بعد از مدتی استفاده از این نرم افزار، خود به خود موارد در ذهن نقش می‌بندد و آنها را در نوشته‌های بعدی لحاظ می‌کنیم.
  • پیشنهاد می‌کنم هر متن فارسی که نوشتید، قبل از انتشار آن، از این نرم افزار استفاده نمایند. همچنین کاربرد آن برای دبیران نشریات داخلی و داوران بسیار مفید خواهد بود.
  • حال که اینقدر فرهیخته و علاقمند هستید که تا آخر این نوشته را خواندید، حتماً به این نوشته هم سر بزنید تا یک کتاب خیلی مفید و شگفت انگیز را به شما معرفی کنم.

6 دیدگاه در “نگارش متون فارسی

  1. اتفاقاً اگر واحد اختیاری یا کارگاهی برای دانشجویان در رابطه با شیوه نگارش پایان نامه، مقاله و … در نظر گرفته شود خیلی خوبه.

  2. با سلام خدمت استاد عزیز
    درباره ویراستاری متون فارسی مطلب به جا و شایسته ای فرمودید، ولی خیلی از اوقات با بیان این مسئله این مطلب در ذهن متواتر می شود که بیشتر منظور استفاده از جایگزینهای بی ربط و بدون مضمون کلمات انگلیسی است که خیلی از اوقات یا وجود ندارد یا اصلا مفهوم کلمه انگلیسی را بیان نمی کند، که خیلی از اوقات هنگام ویراستاری نویسنده را با مشکل مواجه می کند. که این مطلب در متون علمی تخصصی فراوان وجود دارد.
    ولی اگر بحث نوع نوشتار باشد بسیار عالی و به جا است.

  3. سلام و احترام خدمت استاد گرانقدر
    متاسفانه چالشی که غالبا در ادوار مختلف تحصیلی چه برای اساتید و چه دانشجویان وجود دارد، مواجهه با نقایص آموزشی در مقاطع ما قبل است. صرف نظر از آنکه نقایص حاصل بی تفاوتی و کوتاهی دانشجو باشد یا احیانا اهمال استاد، این مساله سبب اخلال در روند پیشرفت صحیح نیمرخ تحصیلی خواهد شد. شاید یکی از جنبه‌های بارز و بدوی این اخلال به مساله‌ی توان دانشجو در ویراستاری و قدرت وی در انتخاب کلمات مناسب خصوصا در نگارش پایان نامه مربوط شود. جایی که دانشجو احتمالا برای نخستین بار با یک فرمت طراحی شده و در چارچوب عملکردی خاص، مواجه می‌شود. در این شرایط به نظر می‌رسد که بخشی از انرژی صرف شده توسط استاد و دانشجو، در راستای حصول راندمان مطلوب در جایگاه تعریف شده، نباشد.
    معرفی این نرم افزار کارا، می‌تواند جهش قابل توجهی در این زمینه ایجاد کند.
    ممنون از دیدگاه آموزشی جامع شما که قابل تقدیر و احترام است.

  4. با سلام
    این دیدگاه را برای دانشجویان جدیدی که تازه به تیم تحقیقاتی آقای دکتر وارد شده اند می نویسم. تمامی نکاتی که در این صفحه مشاهده کردید را در هر متنی که می نویسید رعایت کنید، حتی اگر متن شما یکی دو صفحه باشد. من قبلاً این نکات را فقط در نوشتن پروپوزال و پایان نامه رعایت می کردم و در نوشتن متن های کوتاه اصلاً توجهی به این موارد نمی کردم ولی همانطور که آقای دکتر فرمودند با نگارش غیر اصولی، نادانسته به خط فارسی ضربه می زنیم چه متن کوتاه چه پروپوزال و پایان نامه.

    1. باید تأکید کنم همانطور که پاس داشت زبان فارسی وظیفه اول ما نیست! این رعایت ها را باید برای اعتلای شخصیت خودتان و فراگیری “دیسیپلین” انجام دهید که نتیجه جانبی آن هم پاسداری از زبان خواهد بود. افراد منظم و باهوش در همه عرصه ها از خودشان قابلیت نشان می دهند.

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

*