وقتی ضرورت کاری را درک کنیم یا معنای عمیقی را در آن بیابیم، انگیزه قوی تری برای انجام آن کار خواهیم داشت. در غیر اینصورت از انجام کارها (مثل پروژه تحقیقاتی، تحصیل، شغل …) خشنود نخواهیم بود. کاری که از روی بی میلی و رفع تکلیف به اجبار زمان یا مدرک یا اصرار محیط انجام شود، عمدتاً رضایت درون – که مهمترین عامل محرک ما در زندگی است- را به دنبال ندارد.
ویکتور فرانکل، صاحب سبک معنا درمانی در روانشناسی، مفاهیم عمیقی در کتاب “انسان در جستجوی معنی” به طور مختصر در کمتر از صد صفحه بیان کرده است که خواندن آنرا اکیداً توصیه می کنم. اگر در مفاهیم آن دقت کنیم، قبل و بعد از مطالعه آن تفاوت محسوسی مشاهده می کنیم.

لینک به اطلاعات بیشتر و تهیه کتاب انسان در جستجوی معنی اثر ویکتور فرانکل

---

ویکتور فرانکل در طی ۵۰ سال بعد از چاپ کتاب فوق، سخنرانی های کلیدی متعددی در این زمینه داشته که مجموع آنها به صورت مکتوب، کتاب “انسان در جستجوی معنی غایی” را تشکیل می دهد که متفاوت با کتاب بالا است. این کتاب عمیق تر و فنی تر است و ترجمه بسیار خوبی هم دارد.

لینک به مشخصات کتاب “انسان در جستجوی معنی غایی”

در ادامه برخی از نکات برگزیده کتاب آورده شده است:

گزیده ترین و گویاترین جلوه وجودی انسان معنی جویی انسان است. اگر این تعریف درست باشد، می توان دین را به جست و جوی انسان برای معنای غایی تعریف کرد. ص ۲۷

همانطور که طوفان آتش کوچک را خاموش می کند، اما آتش گسترده را بیشتر می کند، به همین ترتیب یک ایمان ضعیف در ناگواری ها و بلاها ضعیف تر می شود حال آنکه ایمانهای قوی تر، در سختی ها و بلاها قوت می یابند. ص ۳۰

هیچ معرفتی نمی تواند بدون فرا رفتن از خود به خودش علم پیدا کند، یا خودش را داوری کند. ص ۷۹

گرچه دین ممکن است اثر روان درمانگرانه بسیار مثتبی داشته باشد، ولی قصد آن به هیچ وجه روان درمانگرانه نیست. دین ممکن است در درجه دوم به چیزهایی از قبیل سلامت ذهنی-روانی و تعادل درونی کمک کند، ولی هدفش در درجه اول نه مربوط به راه حل های روانی بلکه مربوط به رستگاری معنوی است. ص ۹۲

مشخصه و صفت بارز انسان، معنی جویی اوست نه جستجوی خودش. ص ۹۷

انسان در درجه اول و در حالت عادی دنبال لذت نیست. بلکه لذت (خوشبختی) اثر جانبی زیستن بر پایه تعالی جستن از وجود خویش است. ص ۱۰۲

خلاء وجودی از  شرایط زیر ناشی می شود: انسان برخلاف حیوان، غرایز به او نمی گویند لازم است چه بکند. و بر خلاف انسان های روزگاران گذشته، دیگر، سنت ها و ارزش ها به او نمی گویند که شایسته است چه بکند. اکنون انسان که نه می داند لازم است چه بکند و نه می داند که شایسته است چه بکند، گاهی حتی نمی داند که اساساً چه می خواهد بکند. در عوض چیزی را می خواهد انجام دهد که مردمان دیگر می کنند – که این همرنگی با جماعت است [و بی ارزش] یا کاری را که سایر افراد می خواهند او انجام دهد – که این توتالیتاریسم است [و بازهم بی ارزش]. ص ۱۰۸

تردیدی وجود ندارد که معنی را باید یافت و نمی شود آن را بخشید. ص۱۲۹ و ۱۳۳

وجدان یک پدیده انسانی یا بیش انسانی است. وجدان نه تنها ما را به سوی معنی راهنمایی می کند، بلکه چه بسا مایه گمراهی هم بشود. این جزء جدایی ناپذیر شرایط انسانی است. وجدان ممکن است خطا کند، و  من نمی توانم به یقین بدانم که آیا وجدان من درست است و وجدان کس دیگری که چیز متفاوتی به او می گوید، نادرست است، یا برعکس. نه اینکه حقیقتی وجود ندارد، وجود دارد. و فقط یک حقیقت هم می تواند وجود داشته باشد. اما هیچ کس نمی تواند صد در صد مطمئن باشد که به این حقیقت دست یافته است. ص ۱۳۷

انسانیت انسان بر پایه بر پایه حس مسئولیت پذیری او استوار است. ص ۱۳۹

رنج می تواند معنی داشته باشد. رنج فاقد معنی، ناامیدی است. ص ۱۵۴

هرچه معنی جامع تر باشد، کم تر قابل درک است. معنی نامتناهی ضرورتاً فراتر از دایره درک و فهم موجود متناهی است. اینجاست نقطه ای که علم کنار می کشد و حکمت سر رشته را به دست می گیرد. ص ۱۵۸

بنابراین معنی غایی ضرورتاً فراتر از دایره ادراک ما قرار خواهد داشت. ص ۱۶۷

علم در برابر معنی غایی نابیناست. ص ۱۶۹

آنچه شناخت ناپذیر است، لازم نیست غیر قابل باور هم باشد. در واقع، آنجا که شناخت، صحنه را خالی می کند، مشعل به دست ایمان می افتد. ص ۱۷۰

وجود غایی (متناظر با معنی غایی،  یا در قالب واژه ای ساده و روشن، خدا) چیزی در میان چیزهای دیگر نیست، بلکه خود وجود است، وجود. لذا نمی توان خیلی ساده، وجود غایی را همسطح اشیا قرار داد. ص ۱۷۱

آلبرت اینشتین: دینی بودن، یافتن پاسخی برای این پرسش است که معنی زندگی چیست؟
ویتگنشتاین: ایمان به خدا، دیدن این است که زندگی معنی ای دارد. ص ۱۷۹

---

در راستای کشف مفهوم زندگی، ویل دورانت، نویسنده و فیلسوف مشهور آمریکایی، ۱۰۰ نامه به افراد از رده های مختلف اجتماع می فرستد و از آنها می خواهد معنی زندگی را بیان کنند و منبع انگیزه خود را تشریح کنند و اینکه آیا دین در زندگی آنها نقشی داشته یا خیر. حاصل این کار، به علاوه پاسخ خود نویسنده به این سئوالات، در کتابی قابل توجه به نام “درباره معنی زندگی” گردآوری شده است که واقعاً ارزش خواندن را دارد.

لینک تهیه و مشخصات کتاب درباره معنی زندگی اثر ویل دورانت

بعد از شش دهه تحقیق در مورد فلسفه ها، ادیان، هنرها و علوم، دورانت در آخرین کتاب خود به نام برگ ریزان، سعی کرده به پرسشهای مهم، جوابی ساده و منصفانه و عاری از کمال گرایی بدهد. جوانی، میانسالی، کهنسالی، مرگ، جان، خدا، دین، اخلاق، نژاد، جنیست، جنگ، سیاست، هنر، علم و آموزش از مسایل مهم بشر هستند که در این کتاب به آن پرداخته می شود.

لینک تهیه و مشخصات کتاب برگ ریزان، اثر ویل دورانت

---

کتابها و متون عمیق در مورد معنای زندگی از ثروت های بشری محسوب می شود که خوشبختانه به کمک اینترنت و خرید آنلاین کتاب صوتی و کاغذی، به خوبی در دسترس هستند، اما با اینحال به طرز عجیبی ما با منابع ملی خودمان غریبه ایم. در مورد موضوع این نوشته، ای بسا متفکرین ما که از بین آنها عده ای شاعر توانمند هم بوده اند، حتی بسیار عمیق تر و جامع تر از متفکرین غربی به آن پرداخته اند. حافظ، مولانا، هاتف، فیض، شیخ بهایی و … فقط چند نمونه مشهور هستند، اما اینقدر این خاک حاصلخیر است که افراد کمتر مشهور آن با آثار اندک بجامانده، بسیار بیشتر از دورانت ها به عمق بحر معنوی غوص کرده اند. وحدت یکی از این جواهرات است که یکی از غزل های مشهور ایشان این است.