داوری متون علمی مهارتی است که برای آن معمولاً آموزش نمی بینیم و مشکلات زیادی را بوجود می آورد. از طرفی در این زمینه مطالب کمی وجود دارد و همچنان راه یادگیری آن، تمرین و کسب تجربه است. از آنجا که هر عادتی که در ما شکل بگیرد، تا مدتها می ماند، بهترین راه اینست که تجربیات اول را با مطالعه و گرفتن راهنمایی از افراد خبره شروع کنیم و به اصطلاح خودمان سعی و خطا نکنیم.
به همین منظور مقالاتی نوشته شده که گر چه با عنوان داوری مقالات است، اما راهنمایی های آن برای همه متون علمی کاربرد دارد. خواندن و یادگیری نکات عمیق این مقاله را حتماً توصیه می کنم. مقاله دوم نیز بسیار مفید است.

لینک مقاله ۱
لینک مقاله ۲

در ادامه به چند نکته مهم جداگانه تأکید می کنم که البته در مقاله مذکور نیز بحث شده است:

1. رعایت امانت و اخلاق شرط اول است. یعنی با دید مثبت باید نگاه کنیم و خود را جای نویسنده قرار دهیم.
2. از نگاهی دیگر باید خود را جای خوانندگان آتی قرار دهیم و ببینیم آیا متن گویا هست؟
3. فراموش نکینم که قرار نیست از نویسنده ایراد بگیریم، بلکه به جامعه علمی و ایشان می خواهیم کمک کنیم تا متن خوبی وارد علم بشود که قابل فهم و دفاع باشد.
4. مشکلات نگارشی بسیار مهم است. اگر متن مشکلات نگارشی زیادی دارد، یک بار نگارش آنرا داوری نمایید و یکبار دیگر به مفاهیم و دیگر نکات بپردازید. بطوریکه دو موضوع تحت تأثیر هم قرار نگیرد.
5. از درخواست های مبهم و کلی قویاً بپرهیزیم. مثلاً فقط نگوییم:
   • متن خلاصه است.
   • این قسمت تکمیل شود.
   • منابع کم هستند.
   • بیشتر توضیح داده شود.
   • مبهم است.

   بجای اینها باید در جای خودش مشخصاً و دقیق مورد را بیان کنیم و بنویسیم چه انتظاری (به نمایندگی از جامعه علمی) داریم تا تکلیف نویسنده نیز معلوم شود.

6. از پرسش و پاسخ با نویسنده بپرهیزیم. مثلاً ننویسیم “منظور شما از این جمله چیست؟”. بجای آن بنویسیم “مشخص نیست که منظور شما A است یا B. لطفاً با بیان مثال یا ارائه مرجع ارتباط جمله را با آن دو موضوع مطرح شده بیان نمایید.”
7. یکی از ایرادات شایع در متون علمی (پایان نامه، مقاله و …) اینست که نویسنده، موارد در بخش های مختلف را جابجا می نویسد و مخلوط می کند. مثلاً در بخش “نتایج” به بحث می پردازد، یا در “مقدمه” به بیان “روش” می پردازد. با کمک اسلایدهای معرفی شده در این نوشته، باید مواردی که به بخش های دیگر مربوط است را برای نویسنده مشخص کنیم.
8. ضرورت تحقیق نباید صرفاً یافتن وجود تناقض در ادبیات باشد و محقق بخواهد موضوع را فیصله دهد. بلکه در یک کار علمی، بنابه دلایل واضح و قانع کننده مبتنی بر تحقیقات موجود (ادبیات)، یک سئوال و فرضیه مطرح می شود و و بصورت علمی به آن پاسخ داده می شود.
9. داور بایدموارد زیر را بررسی کند:
   • اهمیت و ضرورت موضوع
   • تناسب روش تحقیق با فرضیات
   • تناسب ابزارها با متغیرها
10. داوری ما باید بگونه ای باشد که نویسنده نکات خوبی را یاد بگیرد.
11. مرتبه اول که مقاله را می خوانید به دنبال ایراد نباشید. اگر چیزی به ذهنتان رسید، فقط علامت بگذارید تا دور دوم به آن بپردازید. دور اول فقط مثل یک مقاله عادی آنرا بخوانید.

از آنجا که آشنایی با نکات مهم در نگارش نیز می تواند در داوری کمک کند، این لینک ها را بررسی نمایید.
ناشر معروف برای به روز رسانی اطلاعات داوران، مطالب مفیدی را در این صفحه جمع آوری کرده است. و در این لینک هم سوالاتی که باید حین داوری از خودتان بپرسید را لیست کرده است.

کتابی نیز در زمینه داوری های علمی به فارسی ترجمه شده که اطلاعات آنرا می توانید از اینجا دریافت نمایید.

نکات مفید و دسته بندی شده ای توسط ناشر معروف دیگری در این سایت گردآوری شده است.